Filmrecensie, uit het nieuwjaarsnummer van het tijdschrift Crimelink, over misdaad en veiligheid
Joost van der Wegen
‘People are dying everywhere. We’re at war.’ Met dit zinnetje komt aan de oppervlakte welke werkelijkheid regisseur Matteo Garrone wil schetsen in de film Gomorra, naar het boekverhaal van de 29-jarige Italiaanse onderzoeksjournalist Roberto Saviano.
Het is het ontnuchterende beeld van de werkwijze van de maffiose camorra, die zit ingebakken in het leven van de Napolitanen en die zo allesomvattend is dat velen niet anders kunnen dan zich eraan uit te leveren. Een beeld dat trouwens pas enigszins te begrijpen valt na het bekijken van de speelfilm.
Regisseur Garrone laat in een grimmige, maar tegelijk gevoelige film enkele dagen uit het leven van vijf lotgenoten van de camorra zien: dat van de jongen Toto, die niets anders wil dan zo snel mogelijk toetreden tot de ‘organisatie’ (de ontgroening is een schot uit een wapen op een kogelwerende plaat op zijn buik).
De lijdzame boekhouder Don Ciro (‘vraag niet te veel, Don Ciro, respecteer vooral het lijstje met betalingen!’) het losgeslagen duo Marco en Ciro (de twee schutters uit de bioscooptrailer), Roberto en Franco (voor het illegaal dumpen van al uw toxisch afval) en kleermaker Pasquale, die slachtoffer wordt van het feit dat hij zich met de Chinese concurrentie inlaat.
Dicht op de huid
De film begint met het dagelijks leven van de personages te registreren, in een wereld die ver af staat van de geromantiseerde maffiarolprent uit Hollywood: in de Italiaanse ‘projects’ overheerst het kale beton en bewaart iedereen een dodelijk geheim.
Of dat nu kalashnikovs zijn, dubbelspel, of tonnen en tonnen met zwaar giftig afval. Garrone slaagt erin zijn karakters dicht op de huid te zitten, zonder ze in de film een moraal op te willen leggen. Langzaam maar zeker tekent hij het cynische en wanhopige plaatje in van het onder de knoet leven van Het Systeem, waarvan iedereen weet dat hij er vroeg of laat ook het slachtoffer van zal worden.
Visueel krachtig
Wat dat betreft zijn de beelden van de film al net zo mistroostig als het verhaal dat Saviano in zijn boek vertelt. De twee zijn er beiden in geslaagd om zowel het manuscript en het scenario in een kunstvorm te gieten.
Saviano heeft het begrip true crime nieuw leven ingeblazen door er zelf zijn huid voor te riskeren. Helemaal nu een camorrabaas heeft gedreigd hem voor de Kerst te zullen ombrengen, inclusief zijn door de staat geleverde lijfwachten en hij het land onlangs heeft moeten verlaten. De voormalige filosofiestudent schreef het boek op zijn 27ste.
Alleen al in Italië zijn er ruim een miljoen van verkocht, een aantal Nobelprijswinnaars hebben zich inmiddels achter Saviano opgesteld, in een poging om hem te beschermen. ‘Ik wil weer gewoon eens verliefd worden’, liet hij pas gefrustreerd weten.
Cineast Garrone heeft een misschien nog wel lastiger klus geklaard: hij heeft van het ontluisterende verslag van de journalist een meeslepende film weten te maken die in veel opzichten een toevoeging is op het boek.
Hij legt zelf uit hoe hij dat heeft gedaan: “De werkelijkheid waarvanuit ik ben vertrokken om Gomorra te draaien was visueel zo krachtig dat ik gedwongen was om ze te verfilmen in een extreme eenvoud, alsof ik was die zich daar per toeval bevond. Ik had het sterke gevoel dat het de meest efficiënte wijze was om alle emoties die we beleefden tijdens het draaien weer te geven.”
Met Gomorra won Garrone de Grand Prix op het filmfestival van Cannes. De film is inmiddels de Italiaanse inzending geworden voor de komende Oscars. Wie niet kan wachten om Gomorra te gaan zien, de film draait al in België. Wie het liever dichter bij huis zoekt moet nog even geduld hebben: in Nederland gaat Gomorra op 29 januari van 2009 in première, op het Internationale Filmfestival van Rotterdam.
