Heerlijk tot rust gekomen afgelopen zaterdag tijdens een bezoek aan TBS-kliniek De Kijvelanden, prachtig gelegen en gebouwd, bij het plaatsje Poortugal, onder de rook van Rotterdam. Dit in het kader van een bezoek aan de Open Dag van de Dienst Justitiele Inrichtingen (DJI), waarvoor ik me als 'burger' had ingeschreven. Niet als journalist, omdat ik het interessant vond om eens low-profile te horen wat de vragen van het publiek zouden zijn over dit soort inrichtingen.
Terwijl de gedetineerden tot half elf ingesloten waren (altijd in het weekeinde, leerden we), werden we over het terrein van de kliniek geleid. Ik heb nog nooit zoveel deuren voor me geopend en gesloten gezien. Om de 10 meter ging er weer eentje uit en in het slot. Na twee uur was ik blij dat ik weer buiten was. In de tussentijd kregen we een introductie van een geneesheer-directeur, en een rondleiding langs respectievelijk de bieb, het stiltecentrum, het teken- en schilderlokaal, de metaal- en houtbewerkingsruimtes en de plantenkas. Aan het einde van de tour kwamen we nog door een gang met cellen, waar we wat levensliederen hoorden spelen. Dat was (helaas?) alles wat we van de 156 TBS-ers merkten. We hebben geen patient gezien..
Na afloop had ik in ieder geval zelf het gevoel dat het overhypte beeld van TBS-ers en de TBS-klinieken enigszins was genuanceerd. Toch lijkt me - zoals justitie het ook zelf zegt in haar brochure - zo'n inrichting vervaarlijk balanceren tussen beveiliging en behandeling. In het tekenlokaal vertelde de medewerker ons dat ze met 15 mensen uit de 'psychopatengroep' aan het werk was geweest. Dat lijkt me toch geen werk voor de eerste de beste tekenjuf- of meester. Bij metaalbewerking werd bevestigd dat een onervaren leraar het nog geen minuut zou uithouden, zonder problemen met de patienten te krijgen.
Persoonlijk vond ik het indrukwekkend om te zien hoe de Nederlandse staat het geduld en de genade opbrengt om met haar zwaarste en meest gestoorde criminelen om te gaan, tegen de onderbuikgevoelens in, hoezeer zij ook schade aan de samenleving hebben toegebracht. Hoewel ik me ook goed kan voorstellen dat het personeel hier de TBS-ers te veel als normale mensen gaat zien, dat zij soms uit het oog verliezen wat voor vreselijke daden zij hebben gepleegd of nog kunnen gaan plegen als zij eventueel vrijkomen. Ondanks het feit dat de geneesheer-directeur vertelde dat er minder dan 20 procent recidive bij TBS-ers is, gaat dit natuurlijk wel vaak om afschuwelijke feiten. Dat ze zich ook aan gewelddadigheden schuldig maken in de inrichting bleek wel uit het efficiente belbord, waardoor binnen 15 seconden assistentie kon worden verleend aan personeel in problemen.
Mijn persoonlijk mening is (nog steeds) dat het TBS-systeem gerechtvaardigd is, als het bestaan ervan per saldo leidt tot minder of minder zware criminaliteit door de groep gedetineerden - die voor het grootste deel ook in een systeem zonder TBS vrijgelaten zal moeten worden. Dan maar liever proberen om die groep mensen te behandelen, alleen al vanuit eigenbelang.
